Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: "Nhà nước quản lý nền kinh tế bằng pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách và lực lượng vật chất để định hướng, điều tiết, thúc đẩy phát triển kinh tế -xã hội". Ðó là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, "là công cụ thể hiện và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm và bảo vệ lợi ích của đại đa số nhân dân".
Ðể bảo đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển nền kinh tế, Nhà nước cần phải có năng lực dự báo, đưa ra những kịch bản để giảm đến mức thấp nhất những tác động tiêu cực từ những hạn chế cố hữu của kinh tế thị trường. Những hạn chế của cơ chế thị trường cần phải được giải quyết bằng chính sách chủ động của Nhà nước.
Thực tiễn cơ chế, chính sách của Nhà nước chúng ta những năm qua đã tạo ra những thành tựu vượt bậc. Tuy nhiên, tính cụ thể, tính dự báo trong các chính sách chưa đáp ứng yêu cầu của sự phát triển đời sống xã hội cũng như nhu cầu xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Tình trạng văn bản được ban hành nhưng không có khả năng áp dụng vào thực tiễn vẫn tồn tại. Có những văn bản pháp luật mới ban hành, chỉ thực hiện trong thời gian ngắn, đã phải sửa đổi. Quá trình cải thiện môi trường kinh doanh do dự báo thiếu chính xác, cho nên còn rủi ro trong chống chọi với những thách thức từ bên ngoài. Cơ sở để đề ra các chỉ tiêu trong các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương thường nặng tính chủ quan và cảm tính, thiếu các cơ sở khoa học. Do vậy, sau một giai đoạn, số liệu thực tế có sự chênh lệch lớn với các số liệu dự báo…
Dự báo tạo cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách, xây dựng chiến lược phát triển và các quy hoạch tổng thể, đồng thời cho phép xem xét khả năng thực hiện kế hoạch và hiệu chỉnh kế hoạch. Ðể nâng cao năng lực dự báo trong cơ chế, chính sách của Nhà nước, cần phải nâng cao năng lực, trình độ của cán bộ, công chức về khả năng hoạch định chính sách, khả năng phân tích, dự báo về các vấn đề, đối tượng mà chính sách có ảnh hưởng, các mục tiêu của chính sách để tạo ra sự phát triển. Phải làm sao bảo đảm các chính sách được hoạch định dựa trên những yêu cầu của thực tế đời sống, chứ không phải từ những kiến thức "bàn giấy" hoặc "sao y" từ các nước khác. Cần bảo đảm hệ thống cơ sở dữ liệu thống nhất của toàn bộ nền kinh tế, áp dụng công nghệ mới trong thu thập thông tin để các cơ sở dữ liệu đầy đủ và kịp thời cập nhật. Bảo đảm tính minh bạch của các số liệu, quy trình dự báo và công bố kết quả dự báo khoa học, giúp doanh nghiệp và người dân có thể giám sát quá trình dự báo và ra quyết định…
